Dinamit Bulanlar da Var, Hayat Kurtaranlar da: Çalışmalarıyla Bilim Dünyasını Değiştiren 13 Önemli Kimyager
Kimya denilince çoğu kişinin aklına ya bir kitabın sayfalarındaki birbirine karışmış atom numaraları ya da bir laboratuvardaki dumanlı test tüpleri gelir. Evet kimyagerler bunlarla da uğraşır ama asıl amaçları maddeyi anlamaktır. Görme, duyma, tatma ve dokunma gibi pek çok duyumuz vardır. aslında kimyasal düşüncelerin etkileşiminin bir sonucu olarakreaksiyonlardır.
İşte tam da bu nedenle tarih boyunca sayısız kimyager bu konularda çalışmalar yapmıştır. Bazıları yaşadığı dönemde herkes tarafından saygı görürken, Bazılarının yaptıkları ancak yıllar sonra anlaşılabildi.Elbette hepsinden tek tek bahsetmek istesek üç cilt kitap yazmamız gerekir ama bilim tarihinin en ünlü kimyagerlerinden bazılarını tanıyalım.
Bilim tarihine etki etmiş en değerli kimyagerler:
- Marie Curie
- Louis Pasteur
- Alfred nobel
- Joseph Priestley
- Dimitri Mendeleyev
- Alice Topu
- Dorothy Hodgkin
- Harold Clayton Urey
- Rosalind Franklin
- Jons Jacob Berzelius
- marie maynard daly
- Mario Molina
- Aziz Sancar
Radyasyonla geçen bir ömür: Marie Curie
1897-1934 yılları arasında yaşamış olan Marie Curie radyoaktif izotopları izole ederek polonyum ve radyumu keşfetmiştir. 1903’te Nobel Fizik Ödülü’nü ve 1911’de Nobel Kimya Ödülü’nü alan Marie Curie, eşi Pierre Curie ile birlikte. Çok zor şartlar altında çalışmalarını yürüttü.Savaş cephesinde yaralanmaları tespit etmek için kullanılabilecek portatif X-ray cihazları da geliştiren Curie, uzun yıllar nükleer fizikçileri etkileyecek değerli çalışmalara imza attı.
Süt içebiliyorsak onun sayesinde: Louis Pasteur
1822 – 1895 yılları arasında yaşayan Louis Pasteur, kendi adıyla anılan pastörizasyon formülünü keşfetmiştir. Bira ve şarap ekşiliği eğitimi almış olan Pasteur, sıvıyı kaynatıp soğutarak bozan mikropları yok ettiğini keşfettiğinde. Günümüzde sütte de kullanılan bir yöntemi ortaya çıkardı. Hastalıkların nasıl yayıldığını ve vücudun buna nasıl tepki verdiğini aynı anda görerek ilk aşılama sürecini başlattı.
‘Bomba’ gibi bir ödülü var: Alfred Nobel
1833 – 1896 yılının ortalarında yaşayan Alfred Nobel, gençliği boyunca nitrogliserin ile çalışmış ve farklı elementlerle etkileşerek çalışan dinamiti icat etmiştir. Daha sonra fünyeyi keşfederek buluşunu güçlendiren Nobel,Ölümünden sonra bir vakıf kurmuş ve bu vakfı vasiyet ederek Nobel ödülleri vermiştir. Alfred Nobel’inHayatını daha önce ayrıntılı olarak anlatmıştık:
Bilim dünyasına nefes alın: Joseph Priestley
1733-1804 yılları arasında yaşamış olan Joseph Priestley hem filozof, hem politikacı hem de din adamıydı. Bilim tarihine geçerse Oksijeni keşfeden ilk kimyagerdir. O zamanlar yeni olan bu hava kavramıyla deneyler yapan Joseph Priestley, hava dolu bir kapta bir grup fareyi kapattı ve yaşadıklarını gördü. Yani onsuz oksijen desteği almamız gereken yerlerde ne yapacağımızı bilemezdik.
Periyodik tabloyu bulan kimyager: Dmitri Mendeleyev
1834’ten 1907’nin ortalarına kadar yaşayan Dmitri Mendeleev, kimyasal elementleri listeleyen periyodik tabloyu geliştirdi. O güne kadar bazı unsurlar biliniyordu ancak ortak bir liste yapılmamıştı. Dmitri Mendeleyev bilinen 56 elementi özelliklerine göre bu tabloda sıralamıştır. Rus Kimya Derneği’nde yaptığı bir konuşmada bu çalışmayı hayal ettiğini söyleyen Mendeleev, Davy Madalyası ve Faraday Öğretim Görevlisi Ödülü’ne layık görüldü.
Cüzzam şifacı: Alice Ball
1892’den 1916’nın ortalarına kadar yaşayan Alice Ball, Washington Üniversitesi’nden kimya bölümünden mezun olan hem ilk zenci hem de ilk hanımdı. Daha önce burada detaylı olarak anlattığımız cüzzam hastalığını inceleyen Alice Ball, Bulduğu tedavi yöntemiyle binlerce insanın hayatını kurtardı.Maalesef 24 yaşında vefat etti.
X-ışınlarında ustalaşan kimyager: Dorothy Hodgkin
1910 ile 1994 ortaları arasında yaşayan Dorothy Hodgkin, X-ışını kristalografisi tekniğini geliştirmek için onlarca yıl çalıştı. İlerleyen yıllarda bir steroid türü olan kolesteril iyodürün üç boyutlu yapısını, penisilinin yapısını ve B12’nin yapısını çözdü. İnsülin yapısının belirlenmesi gerçek bir hayat kurtarıcı olmuştur.1964 Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülen Dorothy Hodgkin, aynı zamanda Lomonosov Altın Madalyasının da sahibidir.
Ay taşlarını inceledi: Harold Clayton Urey
1893-1981 yılları arasında yaşamış olan Harold Clayton Urey, izotoplar üzerinde çalışırken hidrojenin farklı izotopları olup olmadığını merak etmiş ve yeni bir teknik geliştirmiştir. Hidrojenin izotopunu kaldırarak iki kat daha ağır olan döteryumu keşfetti.1950’li yıllarda uzay araştırmalarına katılan Harold Clayton Urey, Apollo uzay aracının Ay’dan getirdiği örnekleri inceleyen isimlerden biriydi.
DNA’nın unutulan kahramanı: Rosalind Franklin
1920 – 1958 yılları arasında yaşayan Rosalind Franklin, kömür ve grafitin ince yapısını keşfederek doktorasını almış ve daha sonra X-ışınları ile çalışmaya başlamıştır. Bu teknikle DNA ve RNA’yı inceleyen Rosalind Franklin, DNA molekülünün çift sarmal bir yapıya sahip olduğunu öne sürdü. ve bu tez daha sonra James Watson tarafından kanıtlandı. Genç yaşta öldüğü için DNA’nın unutulmuş kahramanı olarak da anılır.
Öncü çalışma: Jöns Jacob Berzelius
1779-1848 yılları arasında yaşamış olan Jöns Jacob Berzelius, elektrokimya alanında öncü çalışmalar yapmış ampirist ve metodik bir deneyciydi. Elementlerin atomik ölçeklerde olduğunu keşfeden Berzelius, sabit oranlar yasasını geliştirdi. 45 farklı elementin atom ölçeğini ortaya çıkarmanın yanı sıra, Ayrıca silikon, titanyum, selenyum, toryum, seryum ve zirkonyum elementlerini de keşfetti. Organik ve inorganik bileşenleri aynı anda ilk ayıran isimdir.
Sigaranın ölümcül zararını keşfetti: Marie Maynard Daly
1921 – 2003 yılları arasında yaşayan Marie Maynard Daly, kimya alanında doktora yapan ilk siyahi kadın olarak tarihe geçti. Kariyeri boyunca protein, kolesterol ve şeker üzerine çalışmış olan Marie Maynard Daly, Sigaranın akciğer üzerindeki etkilerini ilk keşfeden isimlerden biridir.Bu çalışmaların yanı sıra aşırı ırkçılığın yaşandığı dönemlerde azınlık grupların üniversitelere girmesinin önünü açan çalışmaları da yürütmüştür.
Ozon incelmesini keşfeden kimyager: Mario Molina
1943’ten 2020’nin ortalarına kadar yaşayan Mario Molina, sıcak atom kimyası odaklı çalışmaları sırasında atmosferik kirleticilerle çok sayıda deney yaptı. Onun sonuçlarına göre kloroflorokarbonun Dünya’nın ozon tabakasını yok edebileceğini ve hatta yok etmeye başladığını keşfetti. Çalışmaları sayesinde uluslararası arenada bu konuda projeler başlatan Mario Molina, 1995 yılında Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü.
Milli gururumuz: Aziz Sancar
1946 yılında Mardin’de dünyaya gelen Aziz Sancar, 1997 yılından bu yana ABD’nin North Carolina Üniversitesi’nde görev yapıyor. ABD Ulusal Bilimler Akademisi üyesi de olan Sancar, Uzun yıllardır DNA çalışmaları yürütmektedir. Hasarlı DNA hücrelerinin nasıl onarıldığının haritalanması ve genetik bilginin savunulması konusundaki çalışmaları nedeniyle 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü.
binlerce yıllık dünya Bilim tarihine iz bırakmış en değerli kimyagerlerden bazılarını sizler için listeledik. Elbette bu liste çok ama çok daha uzayabilir. Tarihi değiştirdiğini düşündüğünüz diğer kimyagerleri yorumlarda paylaşabilirsiniz.
